Sự thật đáng sợ: Vì sao so sánh với bạn bè khiến bạn càng thất vọng khi thất nghiệp?

Cảm giác thất vọng là phản ứng tâm lý bình thường của con người khi thất nghiệp. Bên cạnh những suy nghĩ tiêu cực thì hành động so sánh với bạn bè là nguyên nhân chính dẫn đến những hệ luỵ khó lường. Theo lý thuyết về Khoảng cách giữa “cái tôi thực” và “cái tôi lý tưởng (Self-Discrepancy Theory) của E. Tory Higgins, sự thất vọng xuất hiện khi khoảng cách giữa thực tế và lý tưởng quá lớn. Đặc biệt, khi ta dùng thành công của người khác làm tiêu chuẩn cho bản thân mà không xét đến hoàn cảnh, xuất phát điểm. Tình trạng này tồn tại lâu dài sẽ dẫn đến cảm xúc áp lực, tội lỗi và mất động lực.  

Bài viết này sẽ chia sẻ cho mọi người những nguyên nhân khiến việc so sánh với bạn bè làm tăng sự thất vọng của bạn trong giai đoạn thất nghiệp. Cùng theo dõi để cập nhật những kiến thức cũng như một số cách thức thú vị giúp bạn vượt qua tình trạng này nhé ! 

Luôn đem nhược điểm của mình so sánh với ưu điểm của người khác 

Theo Thuyết So sánh xã hội, con người có xu hướng đánh giá giá trị bản thân thông qua việc so sánh với người khác, đặc biệt khi thiếu tiêu chuẩn đo lường rõ ràng. 

Vấn đề nằm ở chỗ: 

• Bạn hiểu rất rõ những khó khăn, sai lầm, thất bại của chính mình 

• Nhưng bạn chỉ nhìn thấy kết quả thành công của bạn bè 

Đây là dạng so sánh hướng lên (Upward comparison) - kiểu so sánh dễ gây: 

• Thất vọng 

• Tự ti 

• Cảm giác “mình kém cỏi hơn người khác” 

Cách vượt qua: 

• Nhắc nhở bản thân: “Mình đang so sánh hai bức tranh không cùng góc nhìn” 

• Chỉ dùng so sánh như dữ liệu tham khảo, không phải thước đo giá trị 

• Giảm tiếp xúc với mạng xã hội khi tâm trạng tiêu cực 

Biến bạn bè trở thành “chuẩn mực lý tưởng”  

Trở lại với Thuyết khoảng cách bản thân - Self-Discrepancy Theory, E. Tory Higgins. Mỗi người tồn tại song song “cái tôi thực tế” (Bạn đang là ai ?) và “cái tôi lý tưởng” ( Bạn muốn trở thành ai ?), khi bạn liên tục so sánh với bạn bè sẽ dẫn đến một số hệ luỵ:  

• Thành công của họ vô thức trở thành chuẩn mực lý tưởng trong bạn  

• Khoảng cách giữa thực tế và lý tưởng bạn đặt ra ngày càng lớn 

• Sinh ra cảm giác thất vọng, áp lực, tự trách bản thân 

Cách vượt qua: 

• Thiết lập mục tiêu dựa trên năng lực - hoàn cảnh - thời điểm của chính bạn 

• Chia nhỏ mục tiêu để rút ngắn khoảng cách tâm lý 

• Thay câu hỏi “Vì sao mình chưa bằng họ?” bằng “Bước tiếp theo phù hợp với mình là gì?” 

Lòng tự trọng tổn thương - Đe dọa giá trị bản thân 

Khi bạn bè, người thân thành công trong lĩnh vực liên quan đến bạn, lòng tự trọng của bạn dễ bị tổn thương hơn so với việc so sánh với người xa lạ. Điều này đã được chứng minh trong Thuyết duy trì đánh giá bản thân - Self Evaluation Maintenance Theory của Tesser (Ví dụ như bạn và bạn thân cùng làm sale nhưng họ liên tục chốt đơn còn bạn thì không...) Điều này khiến bộ não diễn giải rằng bạn không làm được vì bạn kém hơn họ.  

Cách vượt qua: 

• Tách giá trị bản thân khỏi kết quả hiện tại 

• Nhận thức rằng mỗi người có thế mạnh, thời điểm và con đường khác nhau 

• Chủ động học hỏi thay vì né tránh người giỏi hơn 

Quy kết thất bại do bản chất tự mình kém cỏi  

Có một sự thật là khi so sánh với bạn bè, nhiều người sẽ bị “bẻ cong” tư duy như:  

• Thất bại của mình do năng lực kém, không đủ giỏi 

• Thành công của người khác do tài năng bẩm sinh, may mắn 

Đây chính là kiểu quy kết nội tại - cố định khiến bạn mất động lực, dễ buông xuôi và tự gán nhãn “không phù hợp” cho bản thân. Điều này đã được nghiên cứu thông qua Thuyết Quy kết - Attribution Theory của Bernard Weiner.  

Cách vượt qua: 

• Chuyển từ quy kết “bản chất” sang “quá trình” 

• Nhìn thất bại như kỹ năng chưa hoàn thiện, không phải con người không đủ tốt 

• Đặt câu hỏi: “Mình có thể cải thiện điều gì?” 

Mắc kẹt trong tư duy cố định 

Biểu hiện của người có tư duy cố định là họ thường nghĩ:  

• Năng lực là bẩm sinh 

• So sánh để chứng minh ai giỏi - ai kém 

• Thất bại là dấu hiệu không có khả năng 

Điều này dẫn đến hệ quả tiêu cực khi bạn bè ngày càng thành công, bạn trở nên tự ti, ngại thử lại và đặc biệt là thất vọng nặng nề về chính mình. Bên cạnh lối suy nghĩ “không tốt” thì cũng có những người mang tư duy phát triển, họ coi:  

• So sánh là nguồn động lực học hỏi 

• Thành công của người khác chứng minh tính khả thi của việc làm 

Từ đây, chúng ta có thể rút ra một số cách thức để vượt qua là :  

• Thay đổi ngôn ngữ nội tâm: từ “Mình không làm được” thành “Mình chưa làm được” 

• Ghi nhận tiến bộ nhỏ mỗi ngày 

• Tập trung vào quá trình thay vì kết quả tức thì 

Cuối cùng, điều bạn cần nhận thức chính là so sánh với bạn bè khiến bạn thất vọng không phải vì bạn yếu đuối ! Mà là bởi bạn đang dùng sai chuẩn mực, đặt mình vào cuộc đua không cùng vạch xuất phát và đánh giá bản thân bằng thước đo của người khác.  

Do đó, hãy học cách so sánh mình của ngày hôm nay với mình của ngày hôm qua, thất vọng sẽ nhường chỗ cho sự trưởng thành. Cuộc đời không phải là cuộc thi xem ai về đích sớm nhất, mà là xem ai đi đúng hướng nhất. Chính vì vậy, đừng ngần ngại thử cho mình những công việc mới vì nó sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chính mình. Tại Nhà Phố Việt Nam, chúng tôi vẫn luôn tạo cơ hội nghề nghiệp cho bạn. Hãy đăng ký ngay để không bỏ lỡ cơ hội thay đổi cuộc đời nhé !